ท่องเที่ยวเชิงประวัติศาสตร์และศาสนา
ถิ่นพะเยาอันสงบงามมีวัดมากมายหลายที่ที่น่าสนใจ ซึ่งทุกวัดมีสิ่งหนึ่งที่เหมือนกัน คือ เหมาะกับผู้แสวงหาความสงบอย่างแท้จริง ไม่มีความวุ่นวาย แต่แฝงด้วยความขลังน่าศรัทธาเลื่อมใสและความงดงาม เพื่อซึมซับในพระพุทธศาสนา และชื่นชมในงานพุทธศิลป์
สถา่นที่ท่องเที่ยวที่น่าสนใจ
1. วัดศรีโคมคำ
หรือที่คนพะเยามักนิยมเรียกขานกันว่า 'วัดพระเจ้าตนหลวง' เป็นพระอารามหลวงชั้นตรี และวัดพัฒนาตัวอย่าง วัดนี้เป็นที่ประดิษฐานพระพุทธรูปศิลปะเชียงแสนองค์ใหญ่ที่สุดในล้านนาไทย เชื่อกันว่าผู้ที่มาบนบานสานกล่าวกับพระเจ้าตนหลวง หากต้องการให้สัมฤทธิ์ผลต้องบนและแก้บนด้วย ไข่เป็ด ไข่ไก่ หรือไข่ห่าน
2. วัดลี
เป็นวัดเก่าแก่ที่สำคัญวัดหนึ่งของเมืองพะเยามาช้านาน ภายใน วัดมีปูชนียสถานที่สำคัญ คือองค์พระธาตุวัดลี และยังพบโบราณวัตถุสมัยอาณาจักรพะเยาจำนวนมาก โดยเฉพาะพระพุทธรูปหินทราย นอกจากนั้นยังมีพิพิธภัณฑ์ที่เก็บสะสมของโบราณไว้อีกด้วย
3. วัดป่าแดงบุญนาค
นับว่าเป็นวัดเก่าแก่แต่โบราณ เดิมชื่อ วัดบุญนาค ตอนหลังมีการสร้างวัดใหม่เพิ่มชื่อว่า วัดป่าแดง ปัจจุบันก็เลยรวมเป็นวัดเดียวกัน วัดป่าแดงบุญนาค นับเป็นวัดที่แสดงถึงความสัมพันธ์ทางประวัติศาสตร์ ระหว่างล้านนากับสุโขทัยได้เป็นอย่างดี
4. วัดติโลกอาราม
วัดโบราณกลางกว๊านพะเยา บึงใหญ่ที่หล่อเลี้ยงชีวิตชาวพะเยา วัดโบราณที่เพิ่งถูกค้นพบอยู่ในกว๊านพะเยา เป็นวัดสำคัญที่พระยายุทธิษฐระได้สร้างขึ้น เพื่อถวายพระเกียรติแด่พระเจ้าติโลกราช ปัจจุบันเป็นแหล่งท่องเที่ยวของเมืองพะเยาและยังถูกบรรจุ อยู่ในโครงการ 12 เดือน 7 ดาว 9 ตะวัน มหัศจรรย์เมืองไทยที่ต้องไปสัมผัสของททท. อีกด้วย
ท่องเที่ยวเชิงธรรมชาติ
พะเยา แหล่งท่องเที่ยวธรรมชาติ สุดสวยบนดอยสูง สัมผัสทะเลหมอก ดอกไม้ป่า พิชิตภูลังกา ภูนม ชมพระอาทิตย์ขึ้นลง เข้าดงก่อโบราณ กังวานเสียงนก น้ำตกสวยใส ประทับใจดอกโคลงเคลง
สถานที่ท่องเที่ยวที่น่าสนใจ
1. กว๊านพะเยา
เป็นบึงน้ำขนาดใหญ่ รูปพระจันทร์เสี้ยวเกือบครึ่งวงกลม ที่เกิดจากการยุบตัวของเปลือกโลก ทัศนียภาพโดยรอบกว๊านพะเยามีความร่มรื่น สามารถมองเห็นแนวทิวเขาสลับซับซ้อนและงดงามมาก บริเวณริมกว๊านมีร้านอาหาร จัดเป็นสวนสาธารณะเหมาะแก่การนั่งเล่น พักผ่อนหย่อนใจยามเย็น และชมพระอาทิตย์ตกริมกว๊าน ซึ่งเป็นภาพที่สวยงามมาก บริการนั่งเรือพายชมทัศนียภาพ และมีโครงการเวียนเทียนทางน้ำรอบในวันสำคัญทางพุทธศาสนา
2. อุทยานแห่งชาติดอยภูนาง
พื้นที่เป็นเทือกเขาสลับซับซ้อน สภาพป่าทั่วไปเป็นป่าดิบแล้ง ป่าเบญจพรรณ และป่าเต็งรัง ภายในอุทยานฯ มีสัตว์หลายชนิด เช่น ตะพาบน้ำ ตะกวด และนกชนิดต่าง ๆ โดยเฉพาะนกยูง นับเป็นอุทยานฯ ที่มีนกยูงมากที่สุดในภาคเหนือ เป็นแหล่งอาศัยของนกยูงพันธุ์ไทยฝูงสุดท้าย เป็นนกยูงเขียว หรือนกยูงไทย ชนิดพันธุ์ย่อยอินโดจีน ช่วงเวลาที่เหมาะสมที่สุดในการท่องเที่ยว คือเดือนตุลาคม-มกราคม เนื่องจากมีธรรมชาติสวยงาม
3. น้ำตกห้วยชมพู
น้ำตกห้วยชมพูเป็นน้ำตกที่มีสีสวยงามตามธรรมชาติ โดยเฉพาะในช่วงเดือน กันยายน - ธันวาคม จะพบกับพันธุ์ไม้นานาชนิด ป่าเขาลำเนาไพร และดอกไม้ตามธรรมชาติ ที่สวยงาม ชมทะเลหมอกที่ยอดดอย
4. อ่างเก็บน้ำแม่ปืม
อ่างเก็บน้ำอีกแห่งหนึ่งของจังหวัดพะเยา ที่มีทิวทัศน์สวยงามน่าเที่ยวชม ทั้งภาพทิวทัศน์รอบๆอ่าง มุมมองสวยๆยามอาทิตย์ขึ้นและตก หน้าหนาวจะมีหมอกลอยอ้อยอิ่งเหนือผิวน้ำ สวยในบรรยากาศสงบน่าพักผ่อน
5. อุทยานแห่งชาติภูซาง
อุทยานแห่งชาติภูซาง เป็นส่วนหนึ่งของเทือกเขาดอยผาหม่น อยู่ในเขตกิ่งอำเภอภูซาง อำเภอเชียงคำ จังหวัดพะเยา และอำเภอเทิง จังหวัดเชียงราย มีอาณาเขตติดต่อกับสาธารณรัฐประชาธิปไตยประชาชนลาวเป็นแนวเขตยาวประมาณ 30 กิโลเมตร
ท่องเที่ยวเชิงศิลปวัฒนธรรม
พะเยาเป็นเมืองที่มีเสน่ห์ สงบเงียบ โดยมีกว๊านพะเยาเป็นเสมือนสัญลักษณ์การท่องเที่ยวประจำจังหวัด มีศิลปวัฒนธรรม วัดวาอารามต่างๆ อันงดงาม และวีถีชีวิตชาวไทยลื้อที่อพยพมาจากดินแดนสิบสองปันนาในประเทศจีนเป็นสิ่งที่น่าสนใจของจังหวัด
สถานที่ท่องเที่ยวที่น่าสนใจ
1. อนุสรณ์ผู้เสียสละ
เป็นอนุสรณ์สถานที่สร้างขึ้นเพื่อระลึกถึงวีรกรรม ของพลเรือน ตำรวจ และทหาร ผู้พลีชีพในการสู้รบเพื่อ รักษาอธิปไตยในพื้นที่ชายแดนจังหวัดพะเยาและเชียงราย นอกจากนั้นยังจัดเป็นพิพิธภัณฑ์แสดงภาพถ่ายรูปจำลอง
และอาวุธยุทโธปกรณ์ ที่เคยใช้ต่อสู้ในการรบครั้งนั้นไว้ด้วย
2. ศูนย์วัฒนธรรมไทยลื้อ
ชาวไทลื้อมีอุปนิสัยรักสงบ ขยัน อดทน เป็นผู้ที่อนุรักษ์วัฒนธรรม และขนบธรรมเนียมประเพณีดั้งเดิมไว้อย่างดี ศูนย์นี้จัดตั้งเพื่อแสดงผลงาน ทางศิลปวัฒนธรรม และฝึกอาชีพของชาวไทลื้อ โดยเฉพาะผ้าของชาวไทลื้อที่มีลวดลายและสีสันสดใส
3. อนุสาวรีย์พ่อขุนงำเมือง
พ่อขุนงำเมืองเป็นผู้ทรงอิทธิฤทธิ์กล่าวกันว่าเมื่อพระองค์เสด็จไปทางไหน “แดดก็บ่อฮ้อน ฝนก็บ่อฮำ จักให้แดดก็แดด จักให้บดก็บด” จึงได้พระนามว่า “งำเมือง”
4. หอวัฒนธรรมนิทัศน์
ตั้งอยู่ใกล้กับวัดศรีโคมคำ เป็นอาคารศิลปะล้านนาประยุกต์ เป็นพิพิธภัณฑ์ที่มีรูปแบบการตกแต่งสวยงาม จัดแสดง
โบราณวัตถุ เรื่องราวความเป็นมาทั้งด้านวรรณกรรมภูมิปัญญาท้องถิ่น วัฒนธรรม ประเพณี และวิถีชีวิตความเป็นอยู่ของชาวพะเยา
